De aanvallen van piraten op volle zee zijn aan het afnemen – en dat is al zo’n tien jaar het geval – volgens onderzoekers die duizenden aanvallen over de hele wereld gedurende een periode van vijftien jaar hebben geanalyseerd.

Piraterij kost de wereldeconomie jaarlijks naar schatting 25 miljard greenback. Het meeste ervan is het werk van kleine, opportunistische groepen die actief zijn in slechts een paar hotspots over de hele wereld, rapporteren de auteurs in een studie die op 12 december werd gepubliceerd in Oceaan- en kustbeheer¹. Sinds de piek in 2011 is het aantal gerapporteerde piratenaanvallen gestegen daalde naar het laagste punt in meer dan tien jaar.

Inzicht in waar, waarom en hoe piraten het meest waarschijnlijk zullen toeslaan, kan bedrijven helpen schepen te beschermen die door gevaarlijke wateren varen, zegt Jessica Di Salvatore, een politicoloog aan de Universiteit van Warwick, VK. “Als we weten dat sommige routes riskanter zijn, kan males zich daarop voorbereiden door meer beveiliging en toezicht te hebben.”

De zeescheepvaart is verantwoordelijk voor het vervoer van tot 90% van alle internationaal verhandelde goederen. Maar elk jaar worden tientallen schepen aangevallen door piraten: groepen maritieme plunderaars die proberen aan boord te komen van schepen die door internationale wateren varen om goederen in beslag te nemen of bemanningsleden huge te houden voor losgeld.

In de jaren tachtig en negentig begonnen instellingen als de Internationale Maritieme Organisatie (IMO) databases bij te houden om aanvallen te volgen. Destijds vonden de meeste aanvallen van piraten plaats op schepen die door Zuidoost-Azië trokken.

Uit gegevens blijkt dat piraterij halverwege de jaren 2000 een renaissance beleefde, toen veel schepen voor de kust van Noordoost-Afrika werden aangevallen door mensen die in kleine bootjes reisden. Alleen al in 2008 werden in de regio 815 mensen van 42 schepen gegijzeld, en sommigen van hen werden jarenlang vastgehouden. Een piratenaanval is “een uitzonderlijk pijnlijke ervaring” voor de betrokken zeevarenden, zegt Andrew Clarke, technisch officier voor maritieme veiligheid bij de IMO.

Deze piek in piraterij in een commercieel belangrijk gebied – waar veel schepen van en naar het Suezkanaal varen – zorgde voor een hernieuwde belangstelling om te begrijpen hoe moderne piraterij eruit ziet. Veel onderzoeken richtten zich op regionale en mondiale developments op het gebied van piraterij. Om meer inzicht te krijgen, gebruikten onderzoekers van de Shanghai Maritime College in China en hun collega’s gegevens uit de IMO-database en analyseerden ze meer dan 4.000 aanvallen die plaatsvonden tussen 2006 en 2021.

De onderzoekers ontdekten dat de mondiale piraterij rond 2011 een piek kende, met een piek van ongeveer 500 aanvallen per jaar (zie ‘Aanvallen in afname’). Het is niet eenvoudig om precies te begrijpen waarom dit gebeurde, zegt Clarke. Een toename van burgerconflicten en hongersnood, evenals de economische onrust als gevolg van de economische disaster van 2008, zouden mensen in Somalië en omliggende regio’s mogelijk in een misdaadleven hebben geduwd, zeggen de auteurs van het onderzoek.

De daling van de piraterijcijfers sinds 2011 – die in 2022 een dieptepunt bereikte van slechts 131 incidenten, vergeleken met 172 het jaar daarvoor – is voor een groot deel te danken aan de hernieuwde stabiliteit in die regio, zegt Di Salvatore. “Piraterij gebeurt offshore”, zegt ze. “Maar de oorzaken en gevolgen ervan zijn nauw verweven met de omstandigheden aan land.”

Preventieve maatregelen

Weten waar piraten toeslaan – en hoe die aanvallen eruit zien – kan mensen helpen zich voor te bereiden op reizen door internationale wateren, zegt Clarke. Uit het onderzoek blijkt bijvoorbeeld dat 87% van de aanvallen wordt uitgevoerd door bemanningen van minder dan tien personen, waarbij 55,3% van de piratenbemanningen niets anders bij zich heeft dan messen of kapmessen.

Dit komt overeen met berichten dat veel aanvallen opportunistisch zijn, waarbij piraten snel goederen willen pakken en vertrekken, zegt Clarke. Tegenmaatregelen zoals het houden van de wacht terwijl het voor anker ligt, het beveiligen van het schip met prikkeldraad en het inzetten van waterpistolen zijn allemaal opties om deze kleine aanvallen af ​​te weren.

Maar piraten die in sommige regio’s actief zijn, zijn niet zo gemakkelijk te verijdelen. Bij aanvallen in de Golf van Guinee – een gebied voor de kust van West-Afrika waar veelvuldig sprake is van piraterij (zie ‘Piraterij hotspots’) – zijn doorgaans grotere bemanningen betrokken, gewapend met wapens, die eerder geneigd zijn geweld te gebruiken, zegt Di Salvatore. Om deze activiteit te ontmoedigen patrouilleerde een internationale vloot van schepen tussen 2009 en 2016 in de wateren voor de kust van Somalië.

Er is meer nodig om de algehele afname van piraterij in stand te houden dan het uitrusten van schepen om individuele aanvallen af ​​te weren, zegt Clarke. Beleid en programma’s die legitieme industrieën ondersteunen, zoals de visserij in landen waar piraterij een probleem is, hebben geholpen te voorkomen dat bemanningen worden aangevallen. De neerwaartse pattern op het gebied van piraterij lijkt aan te houden, zegt hij, nu de Indische Oceaan sinds januari 2023 officieel is uitgeroepen tot gebied met een hoog risico op piraterij. Maar, zegt hij, “we zijn heel voorzichtig om te waken voor zelfgenoegzaamheid”.