Zijn dochter Maria bevestigde zijn dood zondagochtend en schreef op haar LiveJournal-blog: “Mijn vader, Lev Rubinstein, is vandaag overleden.”

De heer Rubinstein werd beschouwd als een van de grondleggers van het Moskouse conceptualisme uit het Sovjettijdperk, een artistieke beweging die de socialistische ideologie en de beperkende codecs die aan kunstenaars werden opgelegd, wilde ondermijnen. De conceptualistische beweging diende als antithese van de officiële doctrine van de socialistisch-realistische kunstvorm die geïdealiseerde en oppervlakkige taferelen uit het Sovjet-leven in een realistische stijl naar voren bracht, en omvatte gedurfde experimenten met verschillende media zoals schilderkunst, beeldhouwkunst, efficiency en literatuur.

De heer Rubinstein werkte in zijn eigen unieke stijl op het snijvlak van literatuur, beeldende kunst en efficiency. Hij stond bekend om zijn ‘ansichtkaartgedichten’, waarin elk vers op een aparte kaart werd geschreven, geïnspireerd door zijn tijd als bibliothecaris aan zijn alma mater in Moskou. Het uiteindelijke werk, dat lijkt op een bibliotheekcatalogus, zette de lezer aan tot fysieke interactie met het gedicht.

Vanaf het midden van de jaren zeventig publiceerde hij zijn werken eerst in het buitenland en vervolgens in Sovjet-samizdat – clandestiene, geïmproviseerde publicaties met als doel gecensureerde werken in het Oostblok te kopiëren en te verspreiden.

Later in zijn carrière wendde de heer Rubinstein zich tot journalistiek en activisme en schreef hij voor belangrijke Russische media uit de jaren negentig en 2000, zoals het tijdschrift Itogi, de krant Kommersant en de Weekly Journal. In 1999 ontving hij de Andrei Bely-prijs, de oudste Russische onafhankelijke literaire prijs, ter ere van samizdat-schrijvers en dichters die buiten de Sovjet-censuur werkten.

De heer Rubinstein werkte nauw samen met Memorial, een van de oudste mensenrechtenorganisaties van het land, die onlangs werd gesloten en verboden door de Russische autoriteiten.

“Beverig poëtisch, scherpzinnig en ironisch, hij was zelf een manier om de wereld waar te nemen. Wij spreken, hebben gesproken en zullen de taal van Rubinstein blijven spreken”, zei Memorial in een verklaring stelling op X.

“Het huidige Rusland heeft geen plaats voor vrije burgers en onafhankelijke dichters. Hij raast er doorheen en stopt niet bij het rode licht om ze de weg te zien oversteken”, aldus de verklaring. “De dichter die zichzelf vele malen had overleefd, kon het Rusland van Poetin niet overleven.”

De dood van de heer Rubinstein veroorzaakte een stortvloed aan gedenktekens van veel Russische activisten, schrijvers, kunstenaars en supporters, zowel in het land als in ballingschap.

“Zijn gedichten, zijn verhalen, zijn gedachten over hoe de menselijke natuur werkt, en zijn pogingen om de wereld om hem heen te begrijpen en uit te leggen zullen bij ons blijven en lang na ons. Zijn stem wordt nu gehoord en zal ook in de toekomst gehoord worden”, schreef journalist Sergei Parkhomenko op zijn Fb-pagina.

De heer Rubinstein nam deel aan talrijke demonstraties tegen de vervolging van collega-kunstenaars en schrijvers en was een uitgesproken criticus van de repressie in Rusland en het aangrenzende Wit-Rusland, het beleid van president Vladimir Poetin en de Russische inval in Oekraïne in 2014. In 2021 sprak hij zijn steun uit voor oppositieleider Alexei Navalny, die werd gearresteerd toen hij vanuit Duitsland terugkeerde naar Rusland nadat hij was behandeld na zijn vergiftiging met een zenuwgas.

Afgelopen maart ondertekende de heer Rubinstein een open temporary tegen de invasie van Oekraïne.

“Elke oorlog is verschrikkelijk, niet alleen omdat hij heel gemakkelijk te beginnen en heel moeilijk te beëindigen is. Het is verschrikkelijk, niet alleen omdat er mensen sterven en steden verwoest worden. In oorlogen worden de zielen van mensen vernietigd en vervormd, en de gevolgen van een oorlog zijn soms rampzalig, zelfs voor de generaties die daarna komen”, zei de heer Rubinstein over de oorlog.

‘Er is een oude dame die er nu natuurlijk slecht uitziet, maar je moet haar niet vergeten. Haar naam is hoop”, zei de heer Rubinstein vorig jaar in een interview met het onafhankelijke Russischtalige mediakanaal Meduza. ‘En je moet je af en toe tot haar wenden, omdat ze in de menselijke psyche is ingebouwd. Je moet hoop hebben en doen wat je kunt, zo goed als je kunt.”