Welke epische reis was er eerst: de jaarlijkse rondvaart van de Kerstman op kerstavond rond de wereld of de grandioze, jaarlijkse ‘rendiermigratie’? Wetenschappers zeggen dat we nu het antwoord hebben.

Over vijf dagen zal de magie gebeuren. De Kerstman stapt in zijn met cadeautjes beladen, door rendieren aangedreven slee en maakt zijn jaarlijkse reis rond de wereld.

Het karakter van de Kerstman werd oorspronkelijk geïnspireerd door de Griekse bisschop uit de vierde eeuw Sint Nicolaas van Myra in Klein-Azië (nu Turkije), een man die bekend staat om zijn vrijgevigheid en vriendelijkheid. Een van de meest populaire verhalen over hem gaat over het anoniem laten vallen van een zak met goud in de schoorsteen van een huis dat toebehoorde aan drie arme zusters, die geen geld hadden voor bruidsschatten. De goudstukken kwamen terecht in de kousen die de vrouwen bij de open haard hadden gehangen om te drogen.

Maar een verhaal dat zelfs ouder is dan de Kerstman zelf, gaat over zijn viervoetige helpers, de rendier, ook bekend als kariboe. Volgens een nieuwe studie van onderzoekers van de Universiteit van Cincinnati gebruiken kariboes al meer dan 3000 jaar dezelfde Arctische afkalfgebieden. En dat is minstens 1200 jaar voordat de Kerstman ooit zijn winkel op de Noordpool opende.

Kariboes zijn leden van de hertenfamilie. In de herfst hebben volwassen mannetjes opvallende witte nek en manen. Hun kleuren zijn vager tijdens de winter. ©Menno Schaefer/Shutterstock.com

Kariboe-commutaties

Volgens de Nationwide Park Service zijn kariboes en rendier dezelfde soort zijn en dezelfde wetenschappelijke naam delen, Rangifer tarandus. ‘Kariboe’ is hoe de dieren in Noord-Amerika worden genoemd, en ‘rendier’ is hoe ze in Eurazië bekend staan. Dergelijke rendieren leven voornamelijk in Scandinavië en Siberië, en ze zijn doorgaans kleiner en hebben kortere poten dan hun wilde kariboe-verwanten.

Alle kariboes zijn wilde dieren, terwijl rendieren wild, semigedomesticeerd of gedomesticeerd kunnen zijn (dieren die selectief zijn gefokt met een specifiek doel voor ogen). Hoewel er algemene, visuele overeenkomsten zijn tussen kariboes en rendieren, kan hun uiterlijk variëren van individu tot individu, omdat het wordt beïnvloed door voeding, omgeving en, in het geval van rendieren, selectief fokken.

Kariboes komen oorspronkelijk uit Alaska. Hoewel er over de hele wereld veel ondersoorten van kariboes voorkomen, zijn de onvruchtbare ondersoorten (Rangifer tarandus Granti) domineert Alaska.

Kariboes en rendieren zijn dezelfde soort. Alle kariboes zijn wilde dieren, maar niet alle rendieren zijn dat. Rendieren kunnen wild, semigedomesticeerd of gedomesticeerd zijn.

Kariboes op onvruchtbare grond ondernemen de langste migratie over land van de natuur, waarbij ze elk jaar wel 1300 kilometer afleggen om hun geboortegronden in de lente te bereiken. Arctisch Nationaal Natuurreservaat en het Canadese Ivvavik Nationwide Park. De grootste kudde in dit gebied, genoemd naar de Porcupine River, telt honderdduizenden.

Wetenschappers denken dat kariboes deze gebieden gebruiken als geboortegrond omdat ze minder roofdieren hebben en seizoensvegetatie bieden in de buurt van plaatsen waar de kariboe de ergste muggen kan ontwijken, wat aanzienlijke schade kan toebrengen aan een jong kalf.

Vrouwelijke kariboes werpen hun gewei af binnen enkele dagen na de bevalling, waardoor een fysiek verslag van hun jaarlijkse, epische reizen door Alaska en de Canadese Yukon achterblijft, dat mogelijk blijft bestaan op de koude toendra voor honderden jaren.

Kariboes op kale grond maken de langste migratie over land van de natuur en reizen elk voorjaar bijna 1300 kilometer om hun afkalfgebieden in het Arctic Nationwide Wildlife Refuge te bereiken. De kudde stekelvarkens, de grootste in het gebied, loopt in de honderdduizenden.

Kariboe transportbanden

Het gewei van kariboes is, internet als dat van herten, elanden en elanden, gemaakt van snelgroeiend bot dat de dieren elk jaar afwerpen en het jaar daarop weer aangroeien. Wetende dat botten die zijn gevallen door dieren die tientallen generaties geleden leefden, zinvolle informatie kunnen opleveren, besloten wetenschappers van de College of Alaska Fairbanks, de College of Cincinnati en de US Fish and Wildlife Service om geweien te verzamelen voor isotopen analyse.

Maar het vinden van geweien in de uitgestrekte uitgestrektheid van het Arctic Nationwide Wildlife Refuge vereiste een nauwgezette logistieke planning. Kleine vliegtuigjes plaatsten de onderzoekers en hun uitrusting diep in het binnenland van Alaska, waar ze moesten uitkijken voor grizzlyberen en ijsberen. Met behulp van vlotten om door afgelegen rivieren te navigeren, voerden ze rasteronderzoek uit naar geschikte kariboehabitats die vooraf waren geïdentificeerd met behulp van luchtfotografie. De wetenschappers liepen heen en weer, op zoek naar geweien langs oude rivierterrassen, waarbij ze elke centimeter van het gebied bestreken om de ‘oude schatten’ te vinden die op de toendra waren blootgelegd.

En ze vonden, dat deden ze. Verbazingwekkend genoeg hebben ze geweien teruggevonden die sinds de bronstijd ongestoord op de Arctische toendra hebben gelegen; sommigen van hen bleken 3000 jaar oud te zijn. De resultaten van dit onderzoek zijn gepubliceerd in het tijdschrift Grenzen in ecologie en evolutie in februari 2023.

Deze door de zon gebleekte kariboeschedel met gewei werd gevonden in struiken op de toendra in de Canadese Northwest Territories.

Terwijl het mannelijke kariboegewei ruim 1,20 meter lang is en meer dan 20 kilo weegt, zijn die van vrouwtjes veel kleiner (minder dan 60 cm). Beide bevatten echter voedingsstoffen, zoals calcium en fosfor, die belangrijk zijn voor dieren en planten. Het gevallen gewei creëert ook ‘voedingsputten’, die een diepgaand impact kunnen hebben op de vegetatie in een gebied.

In feite kan de migratie van kariboes dienen als een ‘transportband’ van voedingsstoffen die kariboes terugtrekt om de vruchten te plukken van hun ‘geweimeststof’ in een versterkende lus. Het is bekend dat kariboes en andere zoogdieren op gevallen gewei kauwen vanwege hun waardevolle mineralen. Dit zou een belangrijk voedingssupplement kunnen zijn voor nieuwe kariboe-moeders.

Bewustmaking van kariboes

De onderzoekers melden dat het rondlopen door het landschap van het Arctic Nationwide Wildlife Refuge en het oppakken van iets dat 3000 jaar oud is, adembenemend was. Om dat soort ecologische geschiedenis te vinden, zou je normaal gesproken diep in de grond moeten graven. Maar op de Kustvlakte, vegetatie groeit extreem langzaam. Een van de onder de indruk zijnde wetenschappers merkte op dat het oudste gewei dat ze tijdens het onderzoek vonden, ongeveer in dezelfde tijd zou zijn gegroeid als Homer aan het opsluiten was. De Ilias En De Odyssee.

Al meer dan 3000 jaar maken generaties kariboes dezelfde epische reis. ©Martin Capek/Shutterstock.com

Deze studie laat zien hoe belangrijk de kariboe-afkalfgebieden zijn voor dieren waarvan de inheemse Alaskanen en Canadezen nog steeds afhankelijk zijn voor hun levensonderhoud, zelfs nu energiebedrijven gas- en oliebronnen in dit beschermde gebied proberen te exploiteren. Gelukkig, in 2023, de regering-Biden opgeschorte boorcontracten in het Arctic Nationwide Wildlife Refuge, het grootste stuk onontwikkelde wildernis in de Verenigde Staten – en in wat we nu weten is het al duizenden jaren een belangrijk gebied voor kariboes.

Helaas warmt het Noordpoolgebied sneller op dan andere delen van de wereld. Delen van het noordpoolgebied waren dat wel uit de eens dorre toendra groeien nu nieuwe sparrenbossen. De wetenschappers verklaren dat ze deze zomer in Arctic Village, Alaska waren, internet ten zuiden van de kariboes-afkalfgebieden, en dat ze met inheemse Amerikaanse oudsten spraken over de veranderingen die ze hebben gezien. Ze zeiden dat waar ze ooit naar grote stukken open, dorre grond keken, nu gebieden vol bomen waren. Ze vroegen: “Wat zal er gebeuren met de kariboe op kale grond als dit leefgebied wordt omgezet in bossen?”

Ik denk dat we die vraag allemaal zouden moeten stellen, omdat het de kern raakt van waarom we ons zorgen moeten maken over dit landschap, zelfs als we zullen het nooit zien.

In het Noordpoolgebied veranderen gebieden die ooit toendra waren nu in bossen. Wat zal er met de dorre grondkariboe gebeuren als deze habitat snel blijft veranderen?

De kariboebemanning van de Kerstman

Er is een interessante kanttekening bij de Kerstman en zijn langverwachte sledetocht: terwijl vrouwelijke kariboes hun gewei laten vallen na de bevalling in de lente, laten mannetjes hun gewei pas vallen na de paartijd in de herfst, rond november. Hoewel we niet precies weten waarom, wordt aangenomen dat het enorme gewei van de mannetjes misschien wel het belangrijkst is voor de concurrentie met andere mannetjes tijdens de paartijd, maar een aanzienlijk nadeel kan zijn voor het overleven in de winter. De voordelen van een gewei voor vrouwtjes zijn dat ze het kunnen gebruiken ter bescherming tegen wolven – hun belangrijkste roofdier als ze zwanger zijn – en om hun pasgeboren jongen te beschermen. Vrouwtjes gebruiken hun gewei ook om wintersneeuw weg te vegen tijdens het zoeken naar voedsel.

Gezien de datum van de kerstrit van de Kerstman op 24 december zouden alle mannelijke rendieren hun gewei hebben laten vallen. Dat betekent dat de foto’s van Dasher, Dancer en de relaxation van de bende, vastgebonden aan de slee van de Kerstman – met opgeheven gewei – afbeeldingen zijn van een volledig vrouwelijk workforce.

Prettige feestdagen, en op het vinden van je ware plekken en natuurlijke habitats,

Snoep